PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ TỈNH LAI CHÂU TRONG BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC

Thứ ba - 04/03/2025 22:54 85 0

Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, phụ nữ Việt Nam luôn giữ vai trò quan trọng, không chỉ là hậu phương vững chắc mà còn là lực lượng tiên phong trên nhiều lĩnh vực. Bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, khi đất nước đang trên đà phát triển mạnh mẽ, vai trò của phụ nữ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đặc biệt, trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc, phụ nữ Việt Nam có tiềm năng to lớn để góp phần xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại và phát triển bền vững.

Lai Châu, vùng đất biên cương Tây Bắc của Tổ quốc, là nơi hội tụ của 20 dân tộc anh em, mỗi dân tộc mang trong mình những bản sắc văn hóa độc đáo, tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng và phong phú. Trong bức tranh ấy, người phụ nữ đóng vai trò như "linh hồn", là người gìn giữ và trao truyền những giá trị văn hóa truyền thống qua bao thế hệ. Với khoảng hơn 237.000 người, chiếm tỷ lệ 49,3% dân số trong toàn tỉnh, phụ nữ Lai Châu đã có những đóng góp to lớn vào sự phát triển của tỉnh, trong đó có bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống văn hoá dân tộc.

Phụ nữ dân tộc Mông ở xã Sùng Phài, thành phố Lai Châu làm mèn mén

Từ xa xưa, phụ nữ Lai Châu đã thể hiện vai trò quan trọng trong việc truyền tải và gìn giữ các giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc. Hình ảnh người mẹ kể chuyện cổ tích, người bà dạy cháu học chữ, người chị hát ru em ngủ đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ về vai trò của phụ nữ trong việc truyền bá tri thức và đạo đức. Trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, phụ nữ Lai Châu không chỉ tham gia chiến đấu mà còn đóng vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động quần chúng. Những tấm gương như bà Tòng Thị Phóng đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ phụ nữ Lai Châu. Trong xã hội truyền thống, người phụ nữ Lai Châu đóng vai trò quan trọng trong việc giữ lửa cho gia đình và cộng đồng. Họ là người chăm sóc con cái, vun vén gia đình, là người kết nối các thành viên trong gia đình. Phụ nữ là trung tâm của gia đình, là người trực tiếp truyền dạy các giá trị văn hóa cho thế hệ sau. Họ dạy con cháu sống có trách nhiệm với gia đình, cộng đồng và đất nước. Họ tham gia vào các hoạt động cộng đồng, đóng góp ý kiến xây dựng bản làng, góp phần duy trì sự đoàn kết và phát triển của cộng đồng. Người phụ nữ Lai Châu cũng là người giữ gìn những giá trị đạo đức truyền thống, như lòng hiếu thảo, sự thủy chung, lòng nhân ái. Họ đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động cộng đồng, là cầu nối gắn kết các thành viên trong bản làng. Những ưu điểm này là nền tảng vững chắc để phụ nữ Lai Châu tiếp tục phát huy vai trò quan trọng của mình trong việc giữ gìn và phát huy văn hóa các dân tộc, góp phần vào sự phát triển bền vững của tỉnh nhà. Trong thời kỳ đổi mới, phụ nữ Lai Châu tiếp tục khẳng định vai trò của mình trong lĩnh vực bảo tồn văn hóa. Nhiều nghệ nhân, nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa nữ đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của văn hóa Lai Châu.

Phụ nữ dân tộc Mông, huyện Tam Đường thêu thổ cẩm (ảnh trái) và
phụ nữ dân tộc Giáy, phường Đông Phong, thành phố Lai Châu dệt (ảnh phải)

Phụ nữ các dân tộc Lai Châu là những nghệ nhân tài hoa, họ tạo ra những sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa của dân tộc mình. Những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu, những chiếc váy áo được thêu thùa tỉ mỉ, những đồ trang sức tinh xảo... không chỉ là những sản phẩm vật chất mà còn là những tác phẩm nghệ thuật, thể hiện sự sáng tạo và khéo léo của người phụ nữ. Ngoài ra, phụ nữ Lai Châu còn là những nghệ sĩ dân gian tài năng. Họ hát những làn điệu dân ca ngọt ngào, múa những điệu múa truyền thống uyển chuyển, chơi những nhạc cụ dân tộc độc đáo. Những hoạt động văn hóa nghệ thuật này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc mà còn tạo nên không gian văn hóa đặc sắc, thu hút du khách đến với Lai Châu.
Tuy nhiên, sự tác động của kinh tế thị trường và quá trình hội nhập quốc tế đang làm mai một dần một số giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc Lai Châu. Việc bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống đòi hỏi nguồn lực lớn về tài chính, nhân lực và cơ sở vật chất. Thế hệ trẻ Lai Châu đang ngày càng ít quan tâm đến văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Định kiến giới vẫn còn tồn tại trong xã hội, khiến phụ nữ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các cơ hội phát triển và thể hiện năng lực của mình.
Để tiếp tục phát huy vai trò của người phụ nữ trong bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống văn hóa dân tộc và đặc biệt cùng với toàn Đảng bộ thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trong Nhân dân các dân tộc tỉnh Lai Châu, giai đoạn 2024-2030 cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp sau:
Một là, để phát huy tối đa vai trò của phụ nữ Lai Châu trong bảo tồn văn hóa, cần có sự chung tay của toàn xã hội. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò và tiềm năng của phụ nữ Lai Châu trong bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Cần xóa bỏ những định kiến giới, tạo điều kiện cho phụ nữ phát huy tối đa năng lực của mình. Tôn vinh và biểu dương những tấm gương phụ nữ Lai Châu tiêu biểu trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Chính quyền địa phương cần tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, mở rộng phạm vi phủ sóng Internet, tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng số phù hợp với nhu cầu của phụ nữ. Các tổ chức xã hội cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia vào các hoạt động lãnh đạo và quản lý.
Hai là, chính quyền các địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ sở đào tạo nghề thường xuyên tổ chức các lớp đào tạo nghề thủ công truyền thống, các lớp dạy hát dân ca, múa dân vũ, chơi nhạc cụ dân tộc cho phụ nữ. Hỗ trợ thành lập các câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ dân gian, sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ theo mô hình bảo tồn văn hóa, phát triển du lịch cộng đồng gắn với phát triển kinh tế. Tạo điều kiện cho phụ nữ tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi để phát triển kinh tế. Xây dựng các thương hiệu sản phẩm văn hóa đặc trưng của Lai Châu. Khuyến khích phụ nữ tham gia vào các hoạt động lễ hội truyền thống, các hoạt động văn hóa cộng đồng Tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia các khóa học về quản lý văn hóa, du lịch văn hóa, các hoạt động giao lưu, trao đổi văn hóa với các địa phương khác trong và ngoài nước.
Ba là, để phụ nữ Lai Châu thực sự trở thành nòng cốt trong công cuộc xóa bỏ hủ tục và xây dựng nếp sống văn minh, cần một chiến lược toàn diện, kết hợp chặt chẽ các giải pháp. Trước hết, nâng cao nhận thức và năng lực cho phụ nữ là nền tảng cốt lõi. Điều này đòi hỏi chúng ta phải triển khai các chương trình tuyên truyền, giáo dục sâu rộng, không chỉ cung cấp thông tin về tác hại của hủ tục và lợi ích của nếp sống văn minh, mà còn trang bị cho phụ nữ những kiến thức pháp luật, kỹ năng sống và giải quyết mâu thuẫn. Cần xây dựng các câu lạc bộ, nhóm phụ nữ nòng cốt, tạo không gian để họ chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau và lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng.
Song song với đó, tạo điều kiện thuận lợi để phụ nữ tham gia vào mọi hoạt động là yếu tố then chốt. Sự tham gia đầy đủ và có ý nghĩa của phụ nữ trong quá trình xây dựng và thực hiện các chính sách, chương trình liên quan là điều kiện tiên quyết. Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế, tạo nguồn lực để họ tự chủ hơn trong cuộc sống, giảm bớt sự lệ thuộc vào các yếu tố truyền thống tiêu cực. Đồng thời, đảm bảo phụ nữ được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ y tế, giáo dục, tư vấn pháp lý và tham gia vào các hoạt động văn hóa, thể thao, tạo môi trường lành mạnh, tích cực.
Để huy động sức mạnh tổng hợp, cần phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể, đặc biệt là Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp. Hội cần đóng vai trò nòng cốt trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể khác để tạo sức mạnh tổng hợp. Phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng, như già làng, trưởng bản, chức sắc tôn giáo, để lan tỏa thông điệp và tạo sự đồng thuận.
Để tạo ra những thay đổi bền vững, cần xây dựng và nhân rộng các mô hình điểm thành công. Lựa chọn các địa bàn có nhiều hủ tục để xây dựng mô hình điểm về xóa bỏ hủ tục và xây dựng nếp sống văn minh, tập trung vào các lĩnh vực cụ thể như giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, tổ chức cưới hỏi, tang ma văn minh. Đánh giá, rút kinh nghiệm và nhân rộng các mô hình thành công, đồng thời tăng cường tuyên truyền, biểu dương các điển hình tiên tiến.
Cuối cùng, tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của các hoạt động. Xây dựng hệ thống theo dõi, giám sát và đánh giá hiệu quả của các hoạt động, định kỳ tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết 15 tại các địa phương. Khen thưởng, biểu dương kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cố tình duy trì hủ tục lạc hậu.
Những giải pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ, kiên trì và thường xuyên, với sự tham gia tích cực của toàn xã hội, để phụ nữ Lai Châu thực sự trở thành lực lượng nòng cốt, góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh, tiến bộ và hạnh phúc.
Phụ nữ Lai Châu là nguồn lực quý giá của cộng đồng. Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội và sự nỗ lực của chính bản thân họ, tin rằng phụ nữ Lai Châu sẽ tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa, xóa bỏ hủ tục, góp phần xây dựng một Lai Châu ngày càng phát triển và văn minh, thực hiện mục tiêu chung xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Tác giả: ThS. Tạ Ngọc Thuỷ - Trưởng khoa Nhà nước và pháp luật, CN. Lương Văn Dũng - Giảng viên khoa Nhà nước và pháp luật