Trường Chính trị tỉnh Lai Châu
Đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội – Tư duy phát triển trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng
....................Trong quá trình chuẩn bị và hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tư duy phát triển đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội tiếp tục được khẳng định như một quan điểm chiến lược, xuyên suốt, phản ánh bước phát triển mới trong nhận thức lý luận và thực tiễn lãnh đạo của Đảng. Trên cơ sở kế thừa và phát triển các quan điểm đã được xác lập, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh vai trò của văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần của xã hội mà còn là sức mạnh mềm, động lực nội sinh quan trọng của phát triển nhanh và bền vững. Từ việc làm rõ nội hàm tư duy này trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, liên hệ với thực tiễn tỉnh Lai Châu, bài viết góp phần khẳng định trách nhiệm của Trường Chính trị tỉnh và đội ngũ giảng viên trong việc tuyên truyền, lan tỏa và góp phần hiện thực hóa các quan điểm mới của Đảng về phát triển văn hóa trong giai đoạn mới.
....................Nhận thức lý luận của Đảng về vai trò của văn hóa
....................Trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn nhất quán quan điểm coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là một trong những trụ cột quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước. “Nhận thức lý luận của Đảng về vai trò văn hóa, mục tiêu xây dựng nền văn hóa trong thời kỳ đổi mới không ngừng được bổ sung, hoàn thiện” (1).
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991) lần đầu tiên khẳng định nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc trưng cơ bản của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân ta xây dựng. Đến Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011, xác định những quan điểm cơ bản, được kế thừa và phát triển qua các văn kiện Đại hội IX, X, XI, XII của Đảng, đã thể hiện nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn quan điểm, đường lối của Đảng về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
....................Đại hội XIII của Đảng đánh dấu bước phát triển mang tính đột phá trong tư duy lý luận về văn hóa, khi khẳng định: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững đất nước; văn hóa là tài nguyên, là sức mạnh mềm của quốc gia. Nghị quyết Đại hội XIII nhấn mạnh: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; ý chí tự cường và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển; lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”(2). Lần đầu tiên, nhiệm vụ khơi dậy, phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam được đặt trong đột phá chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030, thể hiện rõ sự chuyển biến từ tư duy “văn hóa là lĩnh vực hỗ trợ” sang tư duy văn hóa là trụ cột phát triển, gắn kết hữu cơ với kinh tế, chính trị, xã hội và quốc phòng, an ninh.
....................Trên cơ sở đó, Đảng tiếp tục xác định rõ hơn về mô hình và đặc trưng của nền văn hóa Việt Nam cần xây dựng trong thời kỳ mới; tiếp tục làm rõ hơn nội hàm tiên tiến, đậm đà bản sắc của nền văn hóa dân tộc; khẳng định mục tiêu “Phát triển con người toàn diện, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Nhận thức rõ hơn về tính thống nhất và đa dạng của văn hóa trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam (3). Đồng thời, Đảng đã đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp quan trọng nhằm phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong kinh tế, chính trị và xã hội.
....................Đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội – Tư duy phát triển trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV
....................Quan điểm “đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội” được Đảng ta nhấn mạnh mạnh mẽ tại Đại hội XIII và được cụ thể hóa bằng Hội nghị Văn hóa toàn quốc (tháng 11/2021) - một dấu mốc đặc biệt, thể hiện quyết tâm đưa văn hóa trở lại đúng vị thế nền tảng tinh thần của xã hội, nguồn lực tinh thần mềm của quốc gia.
....................Trong 5 năm qua, hệ thống thể chế, chính sách về văn hóa tiếp tục được hoàn thiện. Gần 150 văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực văn hóa đã được ban hành hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, góp phần từng bước tháo gỡ các “điểm nghẽn” về thể chế, cơ chế, chính sách (4). Đặc biệt, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa – một quyết sách có ý nghĩa chiến lược, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển mới của văn hóa Việt Nam. Nghị quyết đã thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước trong việc đầu tư cho văn hóa – đầu tư cho phát triển lâu dài. Thực tiễn cũng khẳng định, công nghiệp văn hóa, lần đầu tiên được đưa vào Văn kiện Đại hội XIII, đã từng bước hình thành thị trường sáng tạo với tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 7,2%/năm, giá trị ước đạt trên 1 triệu tỷ đồng trong cả giai đoạn, góp phần khẳng định vai trò của văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần mà còn là động lực phát triển kinh tế, là yếu tố định danh và nâng cao vị thế quốc gia trong hội nhập quốc tế (5).
....................Kế thừa và phát triển tư duy của Đại hội XIII, Dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng tiếp tục khẳng định yêu cầu đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội, coi phát triển văn hóa và con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực nội sinh quan trọng của phát triển nhanh và bền vững đất nước trong giai đoạn mới.
....................So với các văn kiện trước, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh rõ hơn việc đưa phát triển văn hóa, con người vào trung tâm của chiến lược phát triển, gắn chặt với nhiệm vụ xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; chú trọng xây dựng và hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
Dự thảo Văn kiện tiếp tục làm rõ yêu cầu xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa, gắn phát triển văn hóa với phát triển kinh tế, chính trị, xã hội; coi trọng bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường sản phẩm và dịch vụ văn hóa, từng bước hình thành các ngành kinh tế dựa trên sáng tạo văn hóa, phù hợp với điều kiện và lợi thế của từng vùng, miền. Đặc biệt, yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa được nhấn mạnh như những giải pháp quan trọng trong giai đoạn phát triển mới.
....................Những nội dung trên cho thấy Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã cụ thể hóa rõ hơn tư duy phát triển văn hóa trong giai đoạn mới, khẳng định quyết tâm chính trị của Đảng trong việc chấn hưng và phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam toàn diện, qua đó tạo nền tảng tinh thần vững chắc, phát huy sức mạnh mềm quốc gia, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời kỳ mới.
....................Thực tiễn phát triển văn hóa ở tỉnh Lai Châu
....................Quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng, tỉnh Lai Châu đã xác định phát triển văn hóa, con người là nhiệm vụ xuyên suốt, gắn chặt với mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của tỉnh.
Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, nhận thức của các cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh về vai trò của văn hóa ngày càng được nâng cao. Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành 122 văn bản lãnh đạo, chỉ đạo liên quan trực tiếp đến xây dựng và phát triển văn hóa, con người gắn với thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng và Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng để lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện đồng bộ trên địa bàn tỉnh; tổ chức 3.130 hội nghị quán triệt với trên 268.000 lượt đại biểu tham dự, tạo sự lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội (6).
....................Giai đoạn 2021-2025, chất lượng, hiệu quả các hoạt động văn hoá trên địa bàn tỉnh ngày càng được nâng cao. Tỉnh Lai Châu đã phục dựng nhiều lễ hội truyền thống, nâng quy mô tổ chức các hoạt động văn hóa, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của Nhân dân và thu hút khách du lịch. Toàn tỉnh hiện lưu giữ 34.909 hiện vật văn hóa, tổ chức 29 lớp truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể, hỗ trợ khôi phục, bảo tồn nhiều giá trị văn hóa đặc sắc; thực hiện kiểm kê di tích, kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của 13 dân tộc cư trú thành cộng đồng; phối hợp lập hồ sơ khoa học đối với 2 di sản văn hóa phi vật thể đề nghị UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận 10 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Quan tâm bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hoá, phục vụ giáo dục truyền thống, phát huy giá trị di sản được UNESCO công nhận. Đưa hoạt động bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc vào trong trường học. Hình thành một số bản nông thôn mới kiểu mẫu gắn với du lịch, hằng năm thu hút đông đảo du khách đến tham quan, học tập và nghiên cứu, góp phần giáo dục truyền thống, ý thức xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong các tầng lớp nhân dân (7). Qua đó, khẳng định văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển.
....................Quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện, môi trường cho ngành công nghiệp văn hoá, du lịch văn hoá phát triển; chú trọng khai thác, phát huy những tiềm năng, giá trị đặc sắc của văn hóa Lai Châu gắn với du lịch, dịch vụ. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển lĩnh vực văn hoá. Tạo điều kiện thuận lợi để các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp của Trung ương, các tỉnh bạn, các đoàn nghệ thuật tư nhân biểu diễn phục vụ tại tỉnh. Đã hình thành một số sản phẩm du lịch văn hoá, du lịch cộng đồng, du lịch mạo hiểm, sinh thái kết hợp trải nghiệm văn hoá. Đến nay, toàn tỉnh có 16 điểm du lịch cộng đồng, 145 nhà hàng, 133 cơ sở lưu trú , trong 10 năm, tổng lượt khách đạt trên 3,982 triệu lượt khách. Hoạt động sáng tác, xuất bản đạt được nhiều kết quả quan trọng. Công tác quản lý nhà nước về xuất bản, bản quyền tác giả được tăng cường, các chương trình nghệ thuật tổ chức trên địa bàn tỉnh đảm bảo quy định về quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định. Hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hóa được quan tâm, trở thành một trong những kênh quan trọng trong công tác đối ngoại của tỉnh (8).
....................Những kết quả nêu trên cho thấy: quan điểm đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội ở Lai Châu không chỉ dừng lại ở nhận thức, mà đã và đang từng bước chuyển hóa thành đường lối hành động thông qua hệ thống chương trình, kế hoạch, cơ chế chính sách và phân bổ nguồn lực tương ứng. Điều quan trọng là văn hóa không còn được tiếp cận như “lĩnh vực phong trào”, mà đang được lồng ghép vào mục tiêu phát triển, gắn với xây dựng con người, nâng cao chất lượng đời sống tinh thần, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, đồng thời tạo động lực nội sinh cho phát triển bền vững.
....................Vai trò của giảng viên Trường Chính trị tỉnh Lai Châu trong tuyên truyền quan điểm về phát triển văn hóa của Đảng hướng tới Đại hội XIV
....................Trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tích cực chuẩn bị và hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, việc quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện hiệu quả các quan điểm, chủ trương mới của Đảng về phát triển văn hóa và con người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Với vai trò là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở của tỉnh, Trường Chính trị tỉnh Lai Châu có trách nhiệm trực tiếp trong việc tuyên truyền, lan tỏa và hiện thực hóa tư duy phát triển văn hóa của Đảng, góp phần đưa các quan điểm trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV thấm sâu vào nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
....................Trong đó, đội ngũ giảng viên giữ vai trò nòng cốt, quyết định chất lượng chuyển tải đường lối, quan điểm của Đảng về văn hóa vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng. Trách nhiệm này cần được thể hiện rõ nét trên các phương diện sau:
....................Một là, chủ động cập nhật, tích hợp và lồng ghép các quan điểm mới của Đảng về phát triển văn hóa trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV vào nội dung giảng dạy các môn lý luận chính trị, nhất là Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Đường lối của Đảng, Xây dựng Đảng, Quản lý nhà nước. Qua đó, làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa với kinh tế, chính trị, xã hội; khẳng định vai trò của văn hóa là nền tảng tinh thần, sức mạnh mềm và động lực nội sinh của phát triển bền vững.
....................Hai là, tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tư duy phản biện, gắn lý luận với thực tiễn, lấy thực tiễn phát triển văn hóa của tỉnh Lai Châu làm minh chứng sinh động. Thông qua việc phân tích các mô hình bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, xóa bỏ hủ tục, phát triển du lịch văn hóa gắn với sinh kế bền vững, giúp học viên nâng cao năng lực vận dụng quan điểm của Đảng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra tại địa phương.
....................Ba là, đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế, tổng kết thực tiễn, tập trung làm rõ các giá trị văn hóa, chuẩn mực con người Lai Châu trong thời kỳ mới; qua đó cung cấp luận cứ khoa học phục vụ công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương, đồng thời nâng cao chất lượng nội dung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn phát triển mới.
....................Bốn là, phát huy vai trò nêu gương của giảng viên trong thực hành văn hóa, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong nhà trường. Mỗi giảng viên cần gương mẫu trong chấp hành kỷ luật, kỷ cương, chuẩn mực đạo đức công vụ; tích cực lan tỏa các giá trị văn hóa tốt đẹp, góp phần hình thành đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng và khát vọng cống hiến vì sự phát triển của tỉnh và đất nước.
....................Việc đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược mà còn khẳng định quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc đưa văn hóa trở lại đúng vị thế nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh mềm của quốc gia. Đối với tỉnh Lai Châu, đây là định hướng lớn nhằm phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển, tạo động lực nội sinh cho sự phát triển nhanh và bền vững.
....................Trước yêu cầu mới trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tích cực chuẩn bị và hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, mỗi giảng viên Trường Chính trị tỉnh Lai Châu cần tiếp tục nhận thức sâu sắc hơn nữa và hành động thiết thực, góp phần đưa các quan điểm của Đảng về văn hóa thấm sâu vào nhận thức, trở thành động lực và hành động tự giác của đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh.
....................Tài liệu trích dẫn:
....................(1), (3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Dự thảo Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới, trang 22.
....................(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tập I, tr 215- 216.
....................(4), (5) Chương trình Thời sự 19h kênh VTV1 ngày 13/12/2025.
....................(6), (7), (8) Tỉnh ủy Lai Châu: Báo cáo số 518-BC/TU, ngày 13/5/2024 của Tỉnh ủy Lai Châu về Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
.............ng đất nước.
....................Nhận thức lý luận của Đảng về vai trò của văn hóa
....................Trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn nhất quán quan điểm coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là một trong những trụ cột quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước. “Nhận thức lý luận của Đảng về vai trò văn hóa, mục tiêu xây dựng nền văn hóa trong thời kỳ đổi mới không ngừng được bổ sung, hoàn thiện” (1).
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (năm 1991) lần đầu tiên khẳng định nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc trưng cơ bản của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân ta xây dựng. Đến Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011, xác định những quan điểm cơ bản, được kế thừa và phát triển qua các văn kiện Đại hội IX, X, XI, XII của Đảng, đã thể hiện nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn quan điểm, đường lối của Đảng về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
....................Đại hội XIII của Đảng đánh dấu bước phát triển mang tính đột phá trong tư duy lý luận về văn hóa, khi khẳng định: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững đất nước; văn hóa là tài nguyên, là sức mạnh mềm của quốc gia. Nghị quyết Đại hội XIII nhấn mạnh: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; ý chí tự cường và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển; lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”(2). Lần đầu tiên, nhiệm vụ khơi dậy, phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam được đặt trong đột phá chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030, thể hiện rõ sự chuyển biến từ tư duy “văn hóa là lĩnh vực hỗ trợ” sang tư duy văn hóa là trụ cột phát triển, gắn kết hữu cơ với kinh tế, chính trị, xã hội và quốc phòng, an ninh.
....................Trên cơ sở đó, Đảng tiếp tục xác định rõ hơn về mô hình và đặc trưng của nền văn hóa Việt Nam cần xây dựng trong thời kỳ mới; tiếp tục làm rõ hơn nội hàm tiên tiến, đậm đà bản sắc của nền văn hóa dân tộc; khẳng định mục tiêu “Phát triển con người toàn diện, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Nhận thức rõ hơn về tính thống nhất và đa dạng của văn hóa trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam (3). Đồng thời, Đảng đã đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp quan trọng nhằm phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong kinh tế, chính trị và xã hội.
....................Đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội – Tư duy phát triển trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV
....................Quan điểm “đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội” được Đảng ta nhấn mạnh mạnh mẽ tại Đại hội XIII và được cụ thể hóa bằng Hội nghị Văn hóa toàn quốc (tháng 11/2021) - một dấu mốc đặc biệt, thể hiện quyết tâm đưa văn hóa trở lại đúng vị thế nền tảng tinh thần của xã hội, nguồn lực tinh thần mềm của quốc gia.
....................Trong 5 năm qua, hệ thống thể chế, chính sách về văn hóa tiếp tục được hoàn thiện. Gần 150 văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực văn hóa đã được ban hành hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, góp phần từng bước tháo gỡ các “điểm nghẽn” về thể chế, cơ chế, chính sách (4). Đặc biệt, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa – một quyết sách có ý nghĩa chiến lược, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển mới của văn hóa Việt Nam. Nghị quyết đã thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước trong việc đầu tư cho văn hóa – đầu tư cho phát triển lâu dài. Thực tiễn cũng khẳng định, công nghiệp văn hóa, lần đầu tiên được đưa vào Văn kiện Đại hội XIII, đã từng bước hình thành thị trường sáng tạo với tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 7,2%/năm, giá trị ước đạt trên 1 triệu tỷ đồng trong cả giai đoạn, góp phần khẳng định vai trò của văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần mà còn là động lực phát triển kinh tế, là yếu tố định danh và nâng cao vị thế quốc gia trong hội nhập quốc tế (5).
....................Kế thừa và phát triển tư duy của Đại hội XIII, Dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng tiếp tục khẳng định yêu cầu đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội, coi phát triển văn hóa và con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực nội sinh quan trọng của phát triển nhanh và bền vững đất nước trong giai đoạn mới.
....................So với các văn kiện trước, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh rõ hơn việc đưa phát triển văn hóa, con người vào trung tâm của chiến lược phát triển, gắn chặt với nhiệm vụ xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; chú trọng xây dựng và hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
Dự thảo Văn kiện tiếp tục làm rõ yêu cầu xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa, gắn phát triển văn hóa với phát triển kinh tế, chính trị, xã hội; coi trọng bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường sản phẩm và dịch vụ văn hóa, từng bước hình thành các ngành kinh tế dựa trên sáng tạo văn hóa, phù hợp với điều kiện và lợi thế của từng vùng, miền. Đặc biệt, yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa được nhấn mạnh như những giải pháp quan trọng trong giai đoạn phát triển mới.
....................Những nội dung trên cho thấy Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã cụ thể hóa rõ hơn tư duy phát triển văn hóa trong giai đoạn mới, khẳng định quyết tâm chính trị của Đảng trong việc chấn hưng và phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam toàn diện, qua đó tạo nền tảng tinh thần vững chắc, phát huy sức mạnh mềm quốc gia, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời kỳ mới.
....................Thực tiễn phát triển văn hóa ở tỉnh Lai Châu
....................Quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng, tỉnh Lai Châu đã xác định phát triển văn hóa, con người là nhiệm vụ xuyên suốt, gắn chặt với mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của tỉnh.
Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, nhận thức của các cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh về vai trò của văn hóa ngày càng được nâng cao. Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành 122 văn bản lãnh đạo, chỉ đạo liên quan trực tiếp đến xây dựng và phát triển văn hóa, con người gắn với thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng và Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng để lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện đồng bộ trên địa bàn tỉnh; tổ chức 3.130 hội nghị quán triệt với trên 268.000 lượt đại biểu tham dự, tạo sự lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội (6).
....................Giai đoạn 2021-2025, chất lượng, hiệu quả các hoạt động văn hoá trên địa bàn tỉnh ngày càng được nâng cao. Tỉnh Lai Châu đã phục dựng nhiều lễ hội truyền thống, nâng quy mô tổ chức các hoạt động văn hóa, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của Nhân dân và thu hút khách du lịch. Toàn tỉnh hiện lưu giữ 34.909 hiện vật văn hóa, tổ chức 29 lớp truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể, hỗ trợ khôi phục, bảo tồn nhiều giá trị văn hóa đặc sắc; thực hiện kiểm kê di tích, kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của 13 dân tộc cư trú thành cộng đồng; phối hợp lập hồ sơ khoa học đối với 2 di sản văn hóa phi vật thể đề nghị UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận 10 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Quan tâm bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hoá, phục vụ giáo dục truyền thống, phát huy giá trị di sản được UNESCO công nhận. Đưa hoạt động bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc vào trong trường học. Hình thành một số bản nông thôn mới kiểu mẫu gắn với du lịch, hằng năm thu hút đông đảo du khách đến tham quan, học tập và nghiên cứu, góp phần giáo dục truyền thống, ý thức xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong các tầng lớp nhân dân (7). Qua đó, khẳng định văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển.
....................Quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện, môi trường cho ngành công nghiệp văn hoá, du lịch văn hoá phát triển; chú trọng khai thác, phát huy những tiềm năng, giá trị đặc sắc của văn hóa Lai Châu gắn với du lịch, dịch vụ. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển lĩnh vực văn hoá. Tạo điều kiện thuận lợi để các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp của Trung ương, các tỉnh bạn, các đoàn nghệ thuật tư nhân biểu diễn phục vụ tại tỉnh. Đã hình thành một số sản phẩm du lịch văn hoá, du lịch cộng đồng, du lịch mạo hiểm, sinh thái kết hợp trải nghiệm văn hoá. Đến nay, toàn tỉnh có 16 điểm du lịch cộng đồng, 145 nhà hàng, 133 cơ sở lưu trú , trong 10 năm, tổng lượt khách đạt trên 3,982 triệu lượt khách. Hoạt động sáng tác, xuất bản đạt được nhiều kết quả quan trọng. Công tác quản lý nhà nước về xuất bản, bản quyền tác giả được tăng cường, các chương trình nghệ thuật tổ chức trên địa bàn tỉnh đảm bảo quy định về quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định. Hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hóa được quan tâm, trở thành một trong những kênh quan trọng trong công tác đối ngoại của tỉnh (8).
....................Những kết quả nêu trên cho thấy: quan điểm đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội ở Lai Châu không chỉ dừng lại ở nhận thức, mà đã và đang từng bước chuyển hóa thành đường lối hành động thông qua hệ thống chương trình, kế hoạch, cơ chế chính sách và phân bổ nguồn lực tương ứng. Điều quan trọng là văn hóa không còn được tiếp cận như “lĩnh vực phong trào”, mà đang được lồng ghép vào mục tiêu phát triển, gắn với xây dựng con người, nâng cao chất lượng đời sống tinh thần, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, đồng thời tạo động lực nội sinh cho phát triển bền vững.
....................Vai trò của giảng viên Trường Chính trị tỉnh Lai Châu trong tuyên truyền quan điểm về phát triển văn hóa của Đảng hướng tới Đại hội XIV
....................Trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tích cực chuẩn bị và hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, việc quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện hiệu quả các quan điểm, chủ trương mới của Đảng về phát triển văn hóa và con người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Với vai trò là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở của tỉnh, Trường Chính trị tỉnh Lai Châu có trách nhiệm trực tiếp trong việc tuyên truyền, lan tỏa và hiện thực hóa tư duy phát triển văn hóa của Đảng, góp phần đưa các quan điểm trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV thấm sâu vào nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
....................Trong đó, đội ngũ giảng viên giữ vai trò nòng cốt, quyết định chất lượng chuyển tải đường lối, quan điểm của Đảng về văn hóa vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng. Trách nhiệm này cần được thể hiện rõ nét trên các phương diện sau:
....................Một là, chủ động cập nhật, tích hợp và lồng ghép các quan điểm mới của Đảng về phát triển văn hóa trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV vào nội dung giảng dạy các môn lý luận chính trị, nhất là Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Đường lối của Đảng, Xây dựng Đảng, Quản lý nhà nước. Qua đó, làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa với kinh tế, chính trị, xã hội; khẳng định vai trò của văn hóa là nền tảng tinh thần, sức mạnh mềm và động lực nội sinh của phát triển bền vững.
....................Hai là, tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tư duy phản biện, gắn lý luận với thực tiễn, lấy thực tiễn phát triển văn hóa của tỉnh Lai Châu làm minh chứng sinh động. Thông qua việc phân tích các mô hình bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, xóa bỏ hủ tục, phát triển du lịch văn hóa gắn với sinh kế bền vững, giúp học viên nâng cao năng lực vận dụng quan điểm của Đảng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra tại địa phương.
....................Ba là, đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế, tổng kết thực tiễn, tập trung làm rõ các giá trị văn hóa, chuẩn mực con người Lai Châu trong thời kỳ mới; qua đó cung cấp luận cứ khoa học phục vụ công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương, đồng thời nâng cao chất lượng nội dung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn phát triển mới.
....................Bốn là, phát huy vai trò nêu gương của giảng viên trong thực hành văn hóa, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong nhà trường. Mỗi giảng viên cần gương mẫu trong chấp hành kỷ luật, kỷ cương, chuẩn mực đạo đức công vụ; tích cực lan tỏa các giá trị văn hóa tốt đẹp, góp phần hình thành đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng và khát vọng cống hiến vì sự phát triển của tỉnh và đất nước.
....................Việc đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược mà còn khẳng định quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc đưa văn hóa trở lại đúng vị thế nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh mềm của quốc gia. Đối với tỉnh Lai Châu, đây là định hướng lớn nhằm phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển, tạo động lực nội sinh cho sự phát triển nhanh và bền vững.
....................Trước yêu cầu mới trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tích cực chuẩn bị và hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, mỗi giảng viên Trường Chính trị tỉnh Lai Châu cần tiếp tục nhận thức sâu sắc hơn nữa và hành động thiết thực, góp phần đưa các quan điểm của Đảng về văn hóa thấm sâu vào nhận thức, trở thành động lực và hành động tự giác của đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh.
....................Tài liệu trích dẫn:
....................(1), (3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Dự thảo Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới, trang 22.
....................(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tập I, tr 215- 216.
....................(4), (5) Chương trình Thời sự 19h kênh VTV1 ngày 13/12/2025.
....................(6), (7), (8) Tỉnh ủy Lai Châu: Báo cáo số 518-BC/TU, ngày 13/5/2024 của Tỉnh ủy Lai Châu về Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
.............ng đất nước.
Tác giả: ThS. Vũ Thị Huệ - Trưởng khoa Nhà nước pháp luật
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Thành viên đăng nhập
- Đang truy cập20
- Hôm nay3,215
- Tháng hiện tại56,551
- Tổng lượt truy cập10,294,476
